Türk Dil Kurumuna (TDK) göre hamam kelimesi “yıkanılacak yer” anlamına gelir. Roma döneminde ise hamam ve benzeri yapılara ise “thermae” adı verilir. Günümüzde kullanılan “termal” kelimesi de bu kökten gelir. Bu kelimeler ise Yunancada “sıcak” anlamına gelen “thermos” kelimesinden türemiştir. Türkçede kullanılan “hamam” kelimesi ise Arapçada “ısıtma, ısınma” anlamlarında kullanılır.
Hamamlar, Anadolu’ya yerleşen Türkler tarafından kısa sürede benimsenmiştir. Öyle ki, şehirlerin imar edilmesi esnasında hamamlar iyice yayılmaya başlamıştır. 17.yy. ve sonrasında ise Anadolu şehirlerinde binlerce hamam hizmete açılmıştır.
Türkler tarafından temizliğe verilen önem, Türk mimarisinde ve kültüründe hamamların önemli bir yer edinmesini sağlamıştır. Mimari özellikleri ve işlevleri açısından toplum yaşamında önemli bir yere sahip olan hamamlar, ısıtma sistemleri ve süsleme unsurları ile dikkat çeker. Günümüzde Selçuklu ve Osmanlı dönemine ait hamamları görmek mümkündür.
Türkler, Anadolu’ya yerleştikten sonra, Orta Anadolu’da bulunan birçok mimari yapı ile birlikte Antik Dönem hamamlarını İslamiyet’in temizlik anlayışına uygun hale getirmiştir. Ayrıca, hamamlarda kullanılan alttan ısıtılma sistemlerinde Antik dönem hamamlarından etkilenilmiştir. Fakat, İslam anlayışının bir yansıması olarak Türk hamamlarında duvar içlerine yerleştirilen künklerle taşınan su kullanılarak yıkanılmıştır. Bu özellik, Türk hamamlarını Antik Dönem mimarisi ile yapılan hamamlardan ayran temel noktalardan biridir. Böylece, Türkler zengin Orta Asya gelenekleri ile Anadolu’nun yerel kültürlerini kaynaştırarak bugün Türk hamamı olarak bilinen mimari yapıları inşaa etmiştir.
Türk kültüründe camilerden sonra en çok inşaa edilen eserler olan Türk hamamlarının, çoğunlukla merkezi kubbeli ve alttan ısıtmalı olarak tasarlandığı görülür. Türk hamam mimarisi bu yönüyle kendine has bir özellikleri ile günümüze kadar gelmeyi başarmıştır. Günümüzde de termal su içeren hamamlar, uygun jeopolitik yerlerde konumlanan doğa oteli içerisinde yer alarak sağlık turizmine de önemli katkı sağlar.
Anadolu Türkleri için önemli bir yere sahip olan hamamlar, temizlikte olduğu kadar sosyal konularda da önemli bir yere sahiptir. Mesela asker adaylarının yolcu edilmesi, gelinlik kızların görücüye çıkması, lohusa kadınların, yeni doğan bebeklerin ve sünnet olan çocukların yıkanmasında Türk hamamlarının izlerini görmek mümkündür. Türk hamamları, bu özellikleri nedeniyle Anadolu’yu ziyaret eden yabancı gezginlerin yanı sıra yazar, ressam ve sanatçılarının dikkatini çekerek onlara ilham kaynağı olmuştur.
Türk hamamlarının sağlık açısından faydaları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Hamamlarda su ve sabunla yapılan vücut temizliği, en faydalı yıkanma ve temizlenme yöntemlerinden biridir.
• Hamamda vücudun terledikten sonra yumuşak bir bez ya da süngerle ovularak yıkanması vücuttaki kan dolaşımını kolaylaştırır ve insana rahatlama hissi verir. Ancak, vücudu sert keseler kullanarak ovmak, deride yaralar oluşturabilir.
• Hamamlardaki sıcak ortam, insan vücudunun rahatlaması ve dinlenmesi açısından çok faydalıdır. Ancak, hamamlarda çok fazla kalmak, sıcaktan soğuğa veya soğuktan sıcağa çok sık çıkmak vücuda zarar verebilir.
• Sağlıklı bir vücuda sahip olanlar için hamamlardaki sıcak ortam faydalı olsa da kalp ve dolaşım sistemi sorunu olanlar için hamamlar riskli olabilir. Çünkü çok sıcak su içerisinde ve çok sıcak ortamda uzun süre kalmak, kan dolaşımı açısından oldukça risklidir.
